GENDER TENGLIGINI TA’MINLASH, BARCHA AYOL VA QIZ BOLALARNING HUQUQ VA IMKONIYATLARINI KENGAYTIRISH

Barqaror rivojlanish 5- maqsadiGender tengligini ta’minlash, barcha ayol va qiz bolalarning huquq va imkoniyatlarini kengaytirish (keying o‘rinlarda SDG 5 deb yuritiladi) deyiladi. Barqaror rivojlanish maqsadlari bir-biri bilan o‘zaro bog‘liq va har bir sohadagi harakatlar boshqa sohalardagi natijalarga ta’sir qiladi. Rivojlanish ijtimoiy, iqtisodiy va ekologik barqarorlikni muvozanatlashi kerak. Tizimli yondashuv esa global barqarorlikning asosidir.

sohalardagi natijalarga ta’sir qiladi. Rivojlanish ijtimoiy, iqtisodiy va ekologik barqarorlikni muvozanatlashi kerak. Tizimli yondashuv esa global barqarorlikning asosidir.

SDG 5ni amalga oshirish uchun 9 maqsad va taraqqiyot yo‘lini belgilash uchun 14 ko’rsatkich mavjud. Birinchi 6 ta maqsad “natijalarga yo’naltirilgan” maqsadlar deyiladi. Ular quyidagilar:

– hamma joyda barcha ayollar va qizlarga nisbatan kamsitishning barcha shakllarini tugatish;
– ayollar va qizlarning zo’ravonligi, ekspluatatsiyasiga chek qo’yish;
– yoshlar o‘rtasida erta va majburiy nikohni oldini olish, ayollar jinsiy a’zolarini kesish kabi zararli amaliyotlarga barham berish;
– tug‘ruqdan keyingi bolalarni parvarish qilish qiymatini oshirish va onalarni har tomonlama rag’batlantirish;
– xotin-qizlarning yetakchilik va qarorlar qabul qilishda to‘liq ishtirokini ta’minlash;
– universal reproduktiv huquqlar va salomatlikdan foydalanishni ta’minlash.
Maqsadlarga erishishning vositasi quyidagilardan iborat:

ayollarning iqtisodiy resurslarga, mulkka egalik qilish va moliyaviy xizmatlarga teng huquqlarini ta’minlash;
texnologiyalar orqali ayollarning imkoniyatlarini kengaytirishga ko‘maklashish;
gender tengligi bo’yicha siyosatni qabul qilish, kuchaytirish va qonunchilikni amalga oshirish.
«Hech kimni ortda qoldirmaslik» va’dasi orqali davlatlar, birinchi navbatda, eng uzoqda bo‘lganlar hududlar uchun taraqqiyotni tezlashtirish majburiyatini oldilar. Bu gender tengligiga erishish va barcha ayol-qizlarning imkoniyatlarini kengaytirish uchun amalga oshiriladi.

COVID-19 pandemiyasi ayollarga salbiy ta’sir qildi. Chunki ular himoyaga muhtoj va davolanish imkoniyati cheklangan. Mavjud maʼlumotlar pandemiya davrida ayollarga nisbatan zoʻravonlik koʻpayishini koʻrsatadi.

Barqaror rivojlanish maqsadlari Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan belgilangan 17 ta global maqsadlardan iborat. Keng maqsadlar o‘zaro bog‘liq, ammo ularning har biri o‘z maqsadlariga ega. SDG ijtimoiy va iqtisodiy rivojlanish masalalarining keng doirasini qamrab oladi. Bular qashshoqlik, ochlik, sog’liqni saqlash, ta’lim, iqlim o’zgarishi, gender tengligi, suv, sanitariya, energiya, urbanizatsiya, atrof-muhit va ijtimoiy adolatni o’z ichiga oladi.

SDG Mingyillik rivojlanish maqsadlari (MRM) o‘rnini egalladi. Bu esa o‘z navbatida maqsadlarni erishish yo‘lini aniq belgilaydi.

Ayollar va qizlarning ta’lim olishi, sog‘liqni saqlash, munosib mehnat, siyosiy hamda iqtisodiy qarorlarni qabul qilish jarayonlarida vakillik qilishdan teng foydalanish imkoniyatini ta’minlash barqaror iqtisodiyotga hissa qo‘shadi, jamiyat va butun insoniyatga foyda keltiradi.

2030-yilga borib gender tengligi xususiy va davlat sohalarida ayollar huquqlariga putur etkazuvchi kamsitishning ko‘plab asosiy sabablarini bartaraf etish uchun shoshilinch choralar ko‘rishni talab qiladi. Gender asosidagi zo‘ravonlik va zo‘rlashga barham berish inson huquqlarining buzilishi ekanligini hisobga olib, ustuvor vazifa hisoblanadi. Gender tengligini amalga oshirishga bo‘lgan ijtiyoq baʼzi sohalarda yaxshilanishlarga olib keldi, biroq har bir ayol va qiz toʻliq gender tengligi va ularning imkoniyatlarini kengaytirish yoʻlidagi barcha huquqiy, ijtimoiy va iqtisodiy toʻsiqlar, jumladan, raqamli imkoniyatlarga ega boʻladigan dunyo istiqbollari haligacha yetishmayapti.